Velayet davası, boşanma sürecinde veya sonrasında çocukların hangi ebeveynde kalacağını belirleyen kritik bir hukuki süreçtir. Bu rehberde velayet davası şartları, süreç ve dikkat edilmesi gereken noktaları detaylı olarak açıklıyoruz.
Velayet Nedir?
Velayet, küçük çocuğun bakımı, korunması, eğitimi, malvarlığının yönetimi ve onu temsil etme hak ve yükümlülüğüdür. Türk Medeni Kanunu'nun 335-351. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Velayet hakkı, çocuk ergin olana (18 yaş) kadar devam eder.
Evlilik devam ederken velayet anne ve baba tarafından birlikte kullanılır (ortak velayet). Boşanma halinde ise velayet eşlerden birine verilir. Türk hukukunda boşanma sonrası ortak velayet kabul edilmemektedir.
Velayet Davasında Temel İlke: Çocuğun Üstün Yararı
Velayet kararlarında en önemli kriter "çocuğun üstün yararı" ilkesidir. Hakim, anne veya babanın değil, çocuğun menfaatini ön planda tutarak karar verir. Bu ilke, BM Çocuk Hakları Sözleşmesi'nden kaynaklanan evrensel bir ilkedir.
Çocuğun Üstün Yararı Değerlendirmesinde Dikkate Alınan Faktörler
- Çocuğun yaşı: Küçük yaştaki çocuklar genellikle anne bakımına muhtaç kabul edilir
- Çocuğun cinsiyeti: Ergenlik çağına yaklaşan çocuklarda cinsiyet faktörü
- Çocuğun eğitim durumu: Okul çevresinin korunması
- Çocuğun sağlık durumu: Özel bakım gerektiren durumlar
- Anne ve babanın ekonomik durumu: Çocuğun ihtiyaçlarını karşılayabilme
- Anne ve babanın yaşam koşulları: Konut, çevre, güvenlik
- Anne ve babanın çocukla ilişkisi: Duygusal bağ, ilgi ve sevgi
- Kardeşlerin durumu: Kardeşlerin ayrılmaması ilkesi
- Çocuğun görüşü: İdrak çağındaki çocuğun tercihi
Velayet Kararında Çocuğun Görüşü
Çocuğun idrak çağına ulaşmış olması halinde (genellikle 8 yaş ve üstü) görüşü alınır. Ancak çocuğun görüşü tek başına belirleyici değildir; diğer faktörlerle birlikte değerlendirilir.
Çocuğun görüşü, özel uzman (pedagog, psikolog) eşliğinde alınır. Mahkeme salonunda değil, çocuğun rahat edeceği bir ortamda görüşme yapılır. Çocuğun anne veya baba tarafından etkilenip etkilenmediği de değerlendirilir.
Velayet Davası Türleri
1. Boşanma Davasında Velayet
Boşanma davasıyla birlikte velayet konusu da karara bağlanır. Anlaşmalı boşanmada taraflar velayeti protokolde belirler; çekişmeli boşanmada hakim karar verir.
2. Velayet Değişikliği Davası
Boşanma sonrası koşulların değişmesi halinde velayet değişikliği davası açılabilir. Bu davayı velayeti almak isteyen ebeveyn açar.
3. Velayetin Kaldırılması Davası
Velayet sahibi ebeveynin çocuğa zarar vermesi, ihmal etmesi gibi durumlarda velayetin kaldırılması davası açılabilir. Bu davayı diğer ebeveyn, çocuk veya savcılık açabilir.
Velayet Değişikliği Şartları
Boşanma kararından sonra velayetin değiştirilebilmesi için koşullarda önemli bir değişiklik olması gerekir:
- Velayet sahibi ebeveynin çocuğa kötü muamelesi
- Çocuğun ihmal edilmesi
- Çocuğun eğitiminin aksatılması
- Velayet sahibinin yaşam koşullarının bozulması
- Kişisel ilişki hakkının engellenmesi
- Çocuğun velayet sahibi ebeveynden ayrılmak istemesi
- Çocuğun sağlık veya güvenliğinin tehlikeye girmesi
Kişisel İlişki Hakkı (Çocukla Görüşme)
Velayeti alamayan ebeveynin çocukla kişisel ilişki kurma hakkı vardır. Bu hak, çocuğun da annesi/babasıyla ilişki kurma hakkıdır.
Standart Kişisel İlişki Düzenlemesi
- Hafta sonu: Ayda 2 veya 4 hafta sonu (Cumartesi-Pazar)
- Yarıyıl tatili: Tatilin yarısı
- Yaz tatili: 4-6 hafta
- Dini bayramlar: Dönüşümlü olarak
- Resmi tatiller: Dönüşümlü olarak
- Doğum günü: Çocuğun veya ebeveynin doğum günü
Kişisel İlişkinin Kaldırılması veya Sınırlandırılması
Çocuğun yararına aykırı olduğu durumlarda kişisel ilişki kaldırılabilir veya sınırlandırılabilir:
- Çocuğa fiziksel veya psikolojik zarar verilmesi
- Çocuğun kaçırılması riski
- Alkol veya madde bağımlılığı
- Ağır suç işlenmesi
Velayet Davasında Uzman Raporu
Velayet davalarında genellikle uzman raporu alınır. Aile mahkemelerinde pedagog, psikolog ve sosyal çalışmacıdan oluşan uzman heyeti bulunur.
Uzman heyeti:
- Anne ve babayı görüşme yapar
- Çocukla görüşme yapar
- Ev ziyareti yapabilir
- Psikolojik testler uygulayabilir
- Velayetin kime verilmesi gerektiğine dair görüş bildirir
Velayet Davasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yapılması Gerekenler
- Çocuğun bakımını aksatmamak
- Çocuğun eğitimini takip etmek
- Çocukla sağlıklı iletişim kurmak
- Diğer ebeveynle çocuk hakkında iletişim kurmak
- Çocuğun psikolojisini korumak
Yapılmaması Gerekenler
- Çocuğu diğer ebeveyne karşı kışkırtmamak
- Çocuğu araya koymamak
- Çocuğa diğer ebeveyn hakkında olumsuz şeyler söylememek
- Kişisel ilişki hakkını engellemememk
- Çocuğu silah olarak kullanmamak
Sonuç
Velayet davası, çocuğun geleceğini belirleyen önemli bir süreçtir. Bu süreçte çocuğun üstün yararı her zaman ön planda tutulmalıdır. Profesyonel hukuki destek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.